July 13, 2023

Waanzin en weerzin.

Hoe één man altijd weer zijn

punt wil maken

to index-page Arthur Graaff files | main page


Duitse militaire begraafplaats Ysselsteyn. © foto Bart FM Droog, 2021

Door Jasper Klaassen

De enige Duitse begraafplaats met doden uit de Tweede Wereld-oorlog in Nederland ligt in het kleine Limburgse dorpje Ysselsteyn. Het is overigens ook één van de grootste Duitse begraafplaatsen in Noord-west Europa met maar liefst 31.598 doden. Weinig Neder-landers weten van het bestaan van deze begraafplaats af; niet verwonderlijk omdat er weinig ruchtbaarheid aan gegeven wordt. Wie in het museum Overloon loopt, wordt meerdere malen gewezen op de Britse begraafplaats in Venray, enkele kilometers verderop, maar er wordt met geen woord gerept over de Duitse begraafplaats in Ysselsteyn, wat ongeveer op exact dezelfde reisafstand ligt. Blijkbaar ligt het een en ander toch nog steeds gevoelig. Maar is dat terecht? En waarom wordt er zo krampachtig gedaan over deze begraafplaats?

Het onstaan van de Duitse begraafplaats Ysselsteyn

Na de Tweede Wereldoorlog wist men eigenlijk niet zo goed wat men moest doen met die tienduizenden omgekomen Duitsers. Ze waren de vijand, fouter dan fout en verdienden ze eigenlijk wel een laatste rustplaats? Het antwoord was ja. Want wat moest men anders? De veldgraven die met honderden te vinden waren handhaven? De provisorische Duitse kerkhoven gaan ruimen en de overblijfselen vernietigen? Nee, gelukkig was men in ons land nog wel realistisch genoeg om te concluderen dat die opties niet reëel waren. Besloten werd om een enorme begraafplaats aan te leggen voor alle Duitsers (en 'foute' Nederlanders) die omgekomen waren bij de bevrijding van ons land en de periode daarna.

In 1946 wees de Nederlandse regering het dorpje Ysselsteyn aan als de plek waar dit moest gaan gebeuren. Er was daar een behoorlijke lap grond beschikbaar die eigenlijk economisch gezien zo goed als waardeloos was. Deze 'woeste' grond werd door Duitse krijgsgevangenen ontgonnen en klaar gemaakt voor de in gebruik name van het kerkhof. De begraafplaats is maar liefst een indrukwekkende 28(!) hectare groot. Er liggen dus bijna 32.000 mensen begraven. Ter vergelijking, de Amerikaanse begraafplaats in Margraten telt op dit moment rond de 8000 graven.

Louter nazi's?

Op de begraafplaats is niet zichtbaar bij welk onderdeel de gesneuvelde hoorde, dit heeft men gedaan om te voorkomen dat vervelende termen zoals Waffen-SS of Landwacht (Nederlanders die onderdeel waren van een paramilitaire organisatie, werkzaam voor de nazi's) de boventoon zouden voeren. Maar oordelen is makkelijk, hier liggen voor de gemiddelde leek dus 32.000 nazi's. Fouter dan fout, eigen schuld en vooral dikke bult.

Zo makkelijk is het dus niet. Toen ik de begraafplaats voor het eerst bezocht kwam ik bijna achterin een veld tegen met kruizen waar vrouwennamen op stonden, ook waren er kruizen met kinderen van een paar dagen, weken, maanden oud. Er waren kruizen met mannen van ver in de 80 te vinden. Dit intrigeerde me en door navraag bij het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogs-Documentatie) leerde ik dat dit Duitse burgers waren. Zij waren eind 1944 'geëvacueerd' vanuit de frontlinie bij de Neder-lands/Duitse grens en zolang geïnterneerd in kamp Vught (dat toen al bevrijd was). Deze oude mannen, vrouwen en kinderen konden de ontberingen en slechte leefomstandigheden in het kamp niet aan en stierven met velen tegelijk. Maar ach, wij waren de 'goeden' toch? Deze Duitsers verdienden het blijkbaar ook om dit te overkomen, ook al waren het onschuldige burgers.

Ook 'Untermenschen'

Ook liggen er Turkmenen, Polen en Russen begraven. Maar één ding hebben ze allemaal gemeen. Ze hebben gevochten in Duitse krijgsdienst. Nu valt er voor de Nederlanders die dat deden niet veel te zeggen, dit was een redelijk vrijwillige keuze. Er waren in de meeste gevallen toch tal van andere opties geweest. Maar voor de Russen, Turkmenen en Polen lag dit toch echt anders. Wanneer je als soldaat in het Oosten krijgsgevangen werd gemaakt dan wachtte je een verschrikkelijk einde. De nazi's lieten je verhongeren, jezelf doodwerken of doodvriezen in de verschrikkelijke kampen die ze voor met name de Slavische volkeren hadden ingericht. Dit waren voor de nazi's echte 'Untermenschen' en daar werd ook op die manier mee omgegaan. Voor velen was de keuze dan ook niet moeilijk. Of vechten voor de vijand (Duitsland) of gegarandeerd sterven. Ik denk dat we vanuit onze luie, 21ste eeuwse, verwende stoel makkelijk oordelen. Vechten voor de vijand? Nooit! Toch kozen meer dan 2,3 miljoen Oost-Europeanen voor deze optie. En een aantal van hen liggen dus ook op deze begraafplaats. Zijn deze jongens dan fout? Mogen zij niet herdacht worden?

Stampei door bepaalde meneer

Waarom deze introductie? Omdat juist nu de Nijmeegse vierdaagse weer van start is gegaan door een bepaalde meneer nogal wat stampei wordt gemaakt over het feit dat soldaten van de Duitse Bundeswehr elk jaar een krans leggen op deze begraafplaats. De man heet Arthur Graaff, voorzitter van diverse antifascistische organisaties (waar hij toevallig alle functies in eigen persoon bekleed) en meneer de Graaff is een enorme tegenstander van deze kranslegging en van het feit dat de begraafplaats überhaupt bestaat. Het liefst zou hij de begraafplaats zien verdwijnen achter een 'hoge aarden wal, van vier meter'. Zijn visie op dit gebeuren wordt getekend door het feit dat hij kind is van een verzetsman die tijdens de oorlog drie jaar vast heeft gezeten, Arthur, geboren in 1948 zal hier behoorlijk wat van mee hebben gekregen van thuis uit. Zijn standplaatsgebondenheid wordt nog steeds bepaald door zijn (wellicht traumatische) jeugd.

In een artikel van de Gelderlander van 16 juli [2018] wordt Graaff nogmaals geciteerd: 'Arthur Graaff, die namens Nederlandse en Duitse antifascistische organisaties bezwaar maakt, is nog duidelijker. ,,Daar liggen beruchte oorlogsmisdadigers begraven. Voor hen breng je je hand niet naar je pet. 99 procent van de militairen is begraven met een hakenkruis op de koppel van hun riem!'

Geen individuele keuzevrijheid

Als voorzitter van diverse antifascistische verenigingen zou juist hij beter moeten weten. In een fascistische, totalitaire staat bestaat er geen individuele keuzevrijheid. De waarheid is als een koe. Natuurlijk liggen daar alleen soldaten met hakenkruizen begraven! De gemiddelde Duitser had sinds 1933 helemaal niks meer te vertellen of te kiezen. Je moest het leger in, of het werd Dachau. Deze keuze lijkt mij niet heel moeilijk. Is het de verkeerde keuze? Ja, achteraf wel ja. Maar ook dat is een waarheid als een koe. Dat helpt de mens niet verder. Maar meneer Graaff heeft blijkbaar in zijn optiek als enige op deze wereld de waarheid in pacht én tegelijk wil hij bepalen wie je mag herdenken, waarom, wanneer en op welke manier.

Als u het mij vraagt is de grootste fascist in ons land dit moment misschien wel de persoon die het hardst roept het niet te willen zien of zijn. Het ontbreekt meneer Graaff in mijn ogen wel aan een enorm portie gezond verstand én historisch besef. Op het moment dat je als persoon een ander wil gaan verbieden te herdenken, dan ben je in mijn ogen pas echt een fascist.

© Jasper Klaassen, 2018/2023
Oorspronkelijk gepubliceerd op 18 juli 2018, op het LinkedIn-account van Jasper Klaassen.
Met Klaassens toestemming herdrukt op  Droog Magazine, 13 juli 2023.

to top of page.

---